Tally Course Part 13 - GST Return Filing Step-by-Step (Full Process)

 

GST Return Filing Step-by-Step (Full Process)

GST नुसार प्रत्येक व्यवसायाने महिन्यात किंवा तिमाहीत GST रिटर्न फाइल करणे आवश्यक आहे.
रिटर्न फाइल केल्यामुळे सरकारला व्यवसायातील खरेदी आणि विक्रीची माहिती मिळते आणि त्यानुसार टॅक्स क्रेडिट आणि टॅक्स पेमेंट निश्चित होते.

 

🔶 GST Return म्हणजे काय?

GST Return म्हणजे GST Portal वर व्यवसायाने सबमिट केलेले
खरेदी (Purchase), विक्री (Sales), साठा (Inventory), आणि कर (GST Taxes) यांची माहिती असलेले Statement.

 

🔶 GST Returns कोण फाईल करतात?

ज्यांचा Turnover खालीलप्रमाणे आहे:

• 40 लाख (Products)
• 20 लाख (Services)
• 10 लाख (Special Category States)

त्यांना GST नोंदणी घेतल्यास रिटर्न फाईल करणे बंधनकारक आहे.

 

📌 GST Returns ची यादी (Taxpayer Type नुसार)

Taxpayer	Return	Filing Time
Regular Dealer	GSTR-1	Monthly / Quarterly
Regular Dealer	GSTR-3B	Monthly
Composition Dealer	CMP-08	Quarterly
Composition Dealer	GSTR-4	Annually
Input Service Distributor	GSTR-6	Monthly
Non-Resident Taxpayer	GSTR-5	Monthly

ब्लॉग सिरीजमध्ये आपण मुख्यतः Regular GST Dealer वर फोकस करणार आहोत.

 

🔥 Regular Dealer साठी मुख्य GST Return

Return	माहिती
GSTR-1	Sales / Output GST Report
GSTR-3B	Tax Payment Summary

 

🔷 STEP-BY-STEP — GST RETURN FILING PROCESS

 

Step 1 — GST Data Preparation

तुमच्या व्यवसायातील सर्व Transactions योग्य प्रकारे अपडेट असावेत:

• Sales
• Purchase
• Debit Note
• Credit Note
• Advance Received / Advance Paid
• RCM Payments

चुका असल्यास पुढच्या रिटर्नमध्ये mismatch येईल.

 

Step 2 — GSTR-1 Filing (Sales Return)

GSTR-1 मध्ये विक्रीची संपूर्ण माहिती भरावी लागते.

यात खालील Practical Cases येतात:

• B2B Sales (GST Registered Customers)
• B2C Sales (Unregistered Customers)
• Interstate Sales
• Export Sales
• E-Commerce Sales
• Credit Note / Debit Note

GSTR-1 फाईल झाल्यावर Customer च्या GSTR-2A/2B मध्ये तुमची Invoice दिसते.

 

Step 3 — GSTR-2A/2B Reconciliation

GSTR-2A/2B मध्ये तुमच्या Purchase Invoices ऑटोमॅटिक दिसतात.
ह्या Invoices Supplier नी GSTR-1 मध्ये टाकल्या आहेत की नाही हे इथे कळते.

✔ Invoices जुळल्यास → ITC मिळते
❌ जुळले नाही तर → ITC Block / Hold

खरेदी आणि Input GST याचे Reconciliation करणे अत्यंत महत्त्वाचे.

 

Step 4 — GSTR-3B Filing (Tax Summary)

3B मध्ये तुम्ही महिन्याचा Tax Payable vs ITC यांचे Final Summary भरता:

तपशील खालीलप्रमाणे:

• Outward Tax (Sales / Output GST)
• Inward Tax (Purchase / Input GST)
• Eligible ITC
• RCM Liability
• Interest / Late Fees (जर लागू असेल तर)

Final Net Tax = Output GST – Input GST

जर Output जास्त असेल → Tax Pay करावा लागतो
जर Input जास्त असेल → ITC Carry Forward होते

 

Step 5 — GST Payment (जर टॅक्स देणे बाकी असेल तर)

जर 3B मध्ये Tax Payable आले तर त्यासाठी Challan तयार करावा लागतो.

Payment Modes:

• Net Banking
• Debit Card
• UPI
• NEFT / RTGS

Challan तयार झाल्यावर रक्कम Cash Ledger मध्ये जमा होते.

 

Step 6 — Return फाइलिंग Status आणि Download

GSTR-1 आणि GSTR-3B दोन्ही फाईल झाल्यावर

• Portal वर Status = Filed
• ARN नंबर = भविष्यासाठी Reference
• Receipt PDF = Download & Save

 

🔥 देर झाल्यास / Return न भरल्यास Penalty

चूक	दंड / परिणाम
Return उशिरा	50 प्रति दिवस
NIL Return उशिरा	20 प्रति दिवस
Tax उशिरा भरला	Interest 18%
वारंवार Return चुकवला	GST Registration Cancel

 

 Practical Tips for GST Filing (Very Important)

• Sales आणि Purchase mismatch टाळण्यासाठी Suppliers फाईलिंग वेळेत करतात की नाही तपासा
• Credit Note आणि Advance Adjustment विसरू नका
• ITC 100% मिळण्यासाठी Invoice, GSTIN, HSN योग्य असणे आवश्यक
• Cash Ledger, Credit Ledger, Liability Ledger महिन्याला reconcile करा
• E-Commerce Settlement Report महिन्याला compare करा

 

FINAL CONCLUSION

GST Return Filing म्हणजे फक्त फॉर्म भरने नाही,
तर व्यवसायातील संपूर्ण transactions व्यवस्थित reconcile करून सरकारला खरी माहिती देणे आहे.

पर्यायाने:

• GSTR-1 = Sales Statement
• GSTR-3B = Tax Payment Summary

हे दोन रिटर्न वेळेत भरले तर GST संबंधित सर्व समस्यांपासून बचाव होतो.