Tally Course Part 9 - Inventory in Tally Prime and Tally ERP9 (Full Detail)

 

Inventory in Tally (Full Detail)

Tally Prime आणि Tally ERP 9 मध्ये Inventory म्हणजे व्यवसायातील नफा, मालाचा स्टॉक, खरेदी-विक्री आणि वस्तूंची हालचाल व्यवस्थित नोंद ठेवण्याची प्रणाली. Inventory चे योग्य व्यवस्थापन केल्यास व्यवसायातील माल कमी पडणे, जास्त साठा होणे, नुकसानीत विक्री होणे आणि माल हरवणे यासारखे धोके कमी होतात.

Tally मध्ये Inventory हे व्यवसायातील मालाचे Quantity + Value या दोन्ही स्वरूपात सांभाळले जाते.

 

Inventory चे मुख्य घटक

1.     Stock Group

2.     Stock Category

3.     Units of Measure (UOM)

4.     Godown / Locations

5.     Stock Items

6.     Batch / Lot (जर लागू असेल तर)

7.     Manufacturing BOM (जर Production Business असेल तर)

8.     Price List

9.     Reorder Level

10. Inventory Reports

 

Inventory सुरु करण्यापूर्वी आवश्यक सेटिंग्स

Tally मध्ये Inventory वापरायला काही सेटिंग्स चालू असणे आवश्यक आहेत:

Gateway of Tally → F11 → Accounting Features
Gateway of Tally → F11 → Inventory Features

Inventory सक्षम केल्यानंतर Tally मध्ये Stock Groups, Units आणि Stock Items तयार करता येतात.

 

१) Stock Group – Definition आणि Importance

Stock Group म्हणजे समान प्रकारच्या वस्तूंचा विभाग.
उदा. इलेक्ट्रॉनिक्स दुकान → मोबाईल, लॅपटॉप, हेडफोन
कपड्यांचे दुकान → शर्ट, पॅन्ट, टी-शर्ट
हार्डवेअर → पाइप, वाल्व, फिटिंग्स

Stock Group चे फायदे:

• Reports व्यवस्थित आणि वर्गीकरणानुसार मिळतात
• Costing आणि स्टॉक विश्लेषण सोपे
• व्यवसायाची उत्पादन ओळख स्पष्ट होते

 

२) Units of Measure (UOM)

Quantity मोजण्यासाठी वापरली जाणारी एककं:
Kg, Gram, Liter, Packet, Box, Piece, Dozen, Meter, Feet, Pair इत्यादी.

स्टॉकची खरेदी आणि विक्री या Unit वर आधारित केली जाते.

उदा.
1 लिटर, 10 किलो, 3 बॉक्स, 25 मीटर, 12 पीस

Units of Measure योग्य असणे अत्यंत महत्वाचे कारण:

• स्टॉकची गणना अचूक राहते
• Purchase आणि Sales एकदम व्यवस्थित होते
• Reports स्पष्ट मिळतात

 

३) Stock Items – व्यवसायातील प्रत्यक्ष वस्तू

Stock Item म्हणजे वास्तविक माल / वस्तू ज्यांची खरेदी आणि विक्री होते.

खालील माहिती Stock Item मध्ये असते:

• नाव
• Unit of Measure
• Stock Group
• HSN Code
• GST Tax Rate
• Opening Balance (Optional)
• Purchase आणि Selling Price (Optional)

जर हा घटक व्यवस्थित भरण्यात आला तर:
✔ GST Accounts perfect
✔ Sales आणि Purchase calculations अचूक
✔ Stock value आणि नफा योग्य

 

४) Godown / Locations

Godown म्हणजे स्टोअर / वेअरहाऊस / लोकेशन / शाखा जिथे वस्तू ठेवतात.

उदा.

• Main Godown
• Shop Display
• Warehouse
• Branch Nashik
• Branch Pune

Benefits:

• कुठल्या लोकेशनमध्ये किती माल आहे हे कळते
• Branch transfer ट्रॅक होते
• Loss / Damage / Shortage वेगळे दिसते

 

५) Batch / Lot / Expiry Management (जर लागू असेल तर)

औषधे, FMCG, खाद्यपदार्थ, रसायने आणि उत्पादनात बॅच नंबर महत्त्वाचा असतो.

Batch Tracking चे फायदे:

• Expiry control
• Manufacturing date नोंद
• Product recall शक्य
• Stock Aging रिपोर्ट मिळतो

 

६) BOM – Bill of Materials (Manufacturing Industries)

Production करणाऱ्या उद्योगात Raw Material → Finished Goods conversion होते.

BOM मध्ये सांगितले जाते:

• एक Finished Goods तयार करण्यासाठी किती माल लागतो
  उदा.
  एक टेबल बनवायला 6 स्क्रू, 4 लाकडी पाय, 1 बोर्ड

BOM वापरल्यास:

• Consumption report
• Production costing
• Finished Goods valuation
• Raw Material stock control

 

७) Price List

वेगवेगळ्या ग्राहक प्रकारांसाठी वेगवेगळे Rate असल्यास Price List वापरतात.

उदा.
Retail Price, Wholesale Price, Festival Discount, Online Discount इत्यादी.

Price List चे फायदे:

• Manual rate टायपिंग टाळले जाते
• चुकून Loss मध्ये sale होण्याचा धोका कमी
• Sales speed वाढते

 

८) Reorder Level

Reorder Level म्हणजे किमान स्टॉक मर्यादा – म्हणजे त्या खाली स्टॉक गेल्यास खरेदी ऑर्डर देणे आवश्यक.

उदा.
कंपनीने ठरवले की शर्टचा स्टॉक 25 पीसपेक्षा खाली गेला तर नवीन स्टॉक विकत घ्यायचा.

Reorder Level फायदेशीर कारण:

• माल कमी पडत नाही
• अचानक Demand आली तरी Business loss होत नाही
• Purchase planning सुधारते

 

९) Inventory Reports — व्यवसायातील महत्वाचे रिपोर्ट्स

Report	उपयोग
Stock Summary	व्यवसायातील एकूण स्टॉक किती आहे आणि त्याची किंमत किती
Godown Summary	कोणत्या लोकेशनमध्ये किती माल आहे
Item-wise Report	कोणत्या मालाची विक्री/खरेदी किती
Group Summary	समान प्रकारातील वस्तूंचा विश्लेषण
Batch / Expiry Summary	Date-specific batch tracking
Movement Analysis	माल कोणत्या दिशेने जात आहे
Stock Ageing Analysis	किती दिवसांपासून माल साठवून आहे
Cost Estimate	एखादा प्रोजेक्ट, डील, किंवा कॉम्बो तयार करण्याचा खर्च
Stock Transfer Report	शाखांमध्ये माल हालचाल

Inventory Reports हे व्यवसायाचे X-Ray आहेत.
चुकीचे स्टॉक म्हणजे नफा अडतो, आणि बरोबर Inventory म्हणजे व्यवसाय वाढतो.

 

Inventory Errors जे लोक सर्वात जास्त करतात

❌ Stock Items Group मध्ये न ठेवणे
❌ Unit चुकीचे ठेवणे
❌ HSN & GST Rate चुकवणे
❌ Opening Stock मोजमाप चुकीचे
❌ Stock Negative होऊ देणे
❌ Manufacturing BOM अपडेट न करणे
❌ Reorder Level सेट न करणे

हे टाळल्यास स्टॉक 100% अचूक राहतो.

 

Inventory का महत्त्वाचे? (निष्कर्ष)

व्यवसायाच्या वाढीसाठी मालाची नोंद, खर्च, नफा आणि planning योग्य असणे अत्यावश्यक आहे. Inventory हे फक्त स्टॉक ट्रॅकिंग नाही तर संपूर्ण व्यवसायाचे Profit + Stock + Demand + Cash Flow + GST यांचे नियंत्रण आहे.

Inventory योग्य असल्यास:
✔ खरेदी आणि विक्री नियंत्रण
✔ GST perfect
✔ नफा स्पष्ट
✔ माल कमी पडत नाही
✔ Loss टळतो
✔ व्यवसाय वेगाने वाढतो